RETRO STRONY

No dobra, może w książkach Wydawnictwa Amber nie ma niczego niezwykłego, ale to część historii polskiego rynku wydawniczego, więc od czasu do czasu pojawią się na Retro Stronach. W latach '90 — choć głównie w pierwszej połowie dekady — Amber było numerem jeden, jeśli chodzi o kanon literatury popularnej. Wydawali dosłownie wszystko: od grozy i horroru, przez fantastykę, sci-fi, thriller, kryminał, aż po literaturę obyczajową i piękną. Grisham, Ludlum, King, Forsyth, Harrison, Steel czy Roberts — to tylko nieliczne nazwiska, do których Amber miało licencje.

To zdecydowanie najmniejsza książka w mojej kolekcji. Ma zaledwie 6,6 cm wysokości i 5,8 cm szerokości, a należy do serii „ Bibliofilska edycja miniatur Wydawnictw Artystycznych i Filmowych ” , którą zaczęto wydawać jeszcze w latach 70. XX wieku i kontynuowano do 1993 roku. W serii ukazywała się głównie klasyka – zarówno polska, jak i zagraniczna. Na przykład: " Listy miłosne" Stanisława Przybyszewskiego, "Pieśni miłosne" Petroniusza, "Aforyzmy i limeryki" Tuwima, "Anioł " Kornela Makuszyńskiego czy "Upiór z Canterville" Oscara Wilde’a.

„Przez różową szybkę” to książka dla dzieci, napisana przez Ewę Szelburg-Zarembinę (1899–1986) . Pierwsze wydanie ukazało się w 1966 roku, jednak już dwa lata później, bo w 1968 , powieść doczekała się drugiego wydania, które chcę Wam dziś pokazać.

Niektóre opowieści są ponadczasowe, bo niosą uniwersalne wartości odporne na zmieniający się świat. Jedną z takich historii jest "Wyprawa pod psem" Kornela Makuszyńskiego (1884–1953), wydana po raz pierwszy w 1936 roku. Pierwszym wydawcą była znana oficyna Gebethner i Wolff — zapewne jedna z największych, działająca jeszcze w czasach zaborów. W 1948 roku dzieło Makuszyńskiego, adresowane do młodzieży, doczekało się drugiego wydania. Natomiast w 1957 roku, czyli siedem lat po likwidacji tej kultowej oficyny, tytuł przejęła Nasza Księgarnia. Pierwsze dwa wydania ilustrował Konstanty Maria Sopoćko (1903–1992), wówczas 33-letni warszawski artysta, który już przed wojną wyrobił sobie nazwisko.

J uż od jakiegoś czasu polowałem na tę książkę – właściwie od momentu, gdy zobaczyłem ją u Kingi z kanału Esa Czyta . „Bezkrwawe łowy” to pierwszy album przyrodniczy Włodzimierza Puchalskiego (1909–1979) . Pierwotnie książka ukazała się w 1951 roku, jednak egzemplarz, który widzicie na zdjęciach, to wydanie trzecie z 1954 roku.

F anom klasycznych kryminałów Marek Romański (1906–1974) nie powinien być obcy. Po debiucie w 1925 roku powieścią „Kariera Edwarda Merkla”, stworzył ponad dwadzieścia innych powieści kryminalnych. Na ostatnim etapie swojej pisarskiej kariery, przypadającej na lata powojenne, skupił się na literaturze faktu, ale to właśnie z kryminałów zasłynął. Dziesięć lat temu – w 2015 roku – Wydawnictwo CM przypomniało całą jego kryminalną twórczość w ramach serii „Kryminały przedwojennej Warszawy”, ale mnie udało się dotrzeć do pierwszego wydania jednej z jego powieści. Tą powieścią jest „Odwet” z 1933 roku.

"L iżydupa Stalina”, „radziecki pachołek” – tak Wandę Wasilewską (1905–1964) określali Maria Dąbrowska i Marian Hemar. I trzeba przyznać, że mieli podstawy, by w ten sposób opisywać tę autorkę, a przede wszystkim komunistyczną działaczkę silnie związaną z władzami PRL. Wasilewska to dziś postać niemal zupełnie zapomniana. W wolnej Polsce nie wznowiono żadnej z jej dwudziestu książek, spychając tę twórczość do polityczno-literackiego lamusa – niebytu, z którego wyciągnąć ją może jedynie jakiś stary komunista albo ktoś taki jak ja, kto akurat zwróci uwagę na fajną okładkę.

Twarde oprawy z płóciennymi grzbietami były dość popularne wśród bardziej ekskluzywnych wydań książek z lat 50., 60. i 70. XX wieku. Choć słynęła z nich Nasza Księgarnia, również inni państwowi wydawcy nie pozostawali w tyle – ot, choćby Wydawnictwo Poznańskie , które po przekształceniach lat 90. istnieje do dziś.

Jestem wielkim fanem starych książek wydawanych przez Naszą Księgarnię . To jedno z najstarszych wydawnictw w Polsce — zwłaszcza w okresie PRL — wiedziało, jak dobrze wydawać książki. Pod tym względem uważam, że współczesna Nasza Księgarnia to jedynie zniekształcony cień tej dawnej.

Kojarzycie Dzieje Polski w streszczeniu ? To pozycja z 1907 roku, która doczekała się kilku wydań. Ja mam wydanie III z 1919 – poprawione i uzupełnione o wydarzenia z lat 1907–1919.

Gdy w maju 2024 roku kupowałem książkę Stanisława Broniewskiego, nie miałem pojęcia, jaki skarb trafia w moje ręce. Powiem szczerze: kupiłem "W cielęcej skórze" tylko dlatego, że wyglądała niepozornie i pomyślałem, że będzie dobrze wyglądać na stylizowanych zdjęciach, jako tło większej inscenizacji.